W przypadku osób chorych na nowotwór znaczenie ma nie tylko ilość dostarczanych do organizmu kalorii, czy monitorowanie masy ciała. Ogromną rolę odgrywa to, czy pacjent spożywa odpowiednie ilości białka, węglowodanów, tłuszczów, witamin i składników mineralnych, czyli wszystkich składników, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Szczególnie ważna jest właściwa podaż białka, gdyż zapotrzebowanie na ten składnik u pacjentów onkologicznych może wzrastać niemal dwukrotnie. Niestety, na skutek choroby, pacjenci często doświadczają trudności w przyjmowaniu odpowiedniej ilości pokarmów, przez co nie pokrywają w pełni swojego zapotrzebowania na energię i wspomniane składniki. Jeżeli chory jest w stanie przyjmować pokarmy drogą doustną, warto wówczas skonsultować z lekarzem zastosowanie doustnych preparatów odżywczych, które w małej objętości dostarczają znaczne ilości energii, białka oraz inne składniki odżywcze.

Czym zatem są doustne preparaty odżywcze i kiedy je stosujemy?

Stosowanie doustnych preparatów odżywczych to wsparcie dla osób, które z różnych przyczyn, mają problem z pokryciem zapotrzebowania organizmu na składniki odżywcze tradycyjną dietą, to sposób na zwiększenie kaloryczności i wartości odżywczej diety w trudnym dla pacjenta czasie.

Preparaty najczęściej dostępne są w formie płynnej, a w ich skład wchodzą białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy i składniki mineralne w odpowiednich ilościach i proporcjach. Rozróżnia się preparaty kompletne i niekompletne – pierwsze z nich zawierają w swoim składzie wszystkie wymagane makro- i mikroskładniki i jeżeli jest taka konieczność, mogą zastąpić posiłki i być jedynym źródłem pożywienia. Zadaniem drugich jest uzupełnienie diety o konkretne składniki, np. białko (są to wtedy preparaty wysokobiałkowe), ale jednocześnie mogą zawierać też pozostałe składniki w standardowych ilościach. Dzieli się je także na preparaty standardowe, które odzwierciedlają tradycyjną dietę oraz preparaty specjalne, dostosowane do konkretnych jednostek chorobowych.

Dzięki różnym wariantom smakowym oraz różnym składom, są one odpowiednie dla dzieci i dorosłych, można je stosować zarówno w warunkach szpitalnych, jak i domowych. Należy jednak pamiętać, że decyzja o włączeniu do diety doustnych preparatów odżywczych powinna być zawsze konsultowana z lekarzem, aby dobrać preparat najlepiej dostosowany do potrzeb pacjenta.

Kiedy stosujemy doustne preparaty odżywcze?

W trakcie leczenia choroby nowotworowej mogą wystąpić różne dolegliwości związane z terapią, które wpływają też na stan odżywienia – biegunki, wymioty, nudności, zaburzenia smaku i węchu, spadek apetytu czy dyskomfort w przewodzie pokarmowym (np. ból, podrażnienie po radioterapii). Zdarza się też, że przyczyną problemu jest np. lokalizacja nowotworu (w przełyku czy innych częściach przewodu pokarmowego). Ponadto, zapotrzebowanie na poszczególne składniki odżywcze pacjentów onkologicznych różni się od potrzeb osób zdrowych. Powinni oni codziennie dostarczać organizmowi prawie dwukrotnie więcej białka (ok. 1.5 g białka na kg masy ciała), które powinno stanowić 15-20% energii całodziennej diety, 30-50% energii powinno pochodzić z tłuszczów, a kolejnych 35-50% z węglowodanów.
W takich sytuacjach może się okazać, że dostarczenie organizmowi potrzebnej ilości energii i składników odżywczych staje się wyzwaniem trudnym do realizacji – nie dość, że podczas choroby organizm potrzebuje więcej białka i energii niż przed chorobą, to jeszcze pacjent, z uwagi na dolegliwości, nie zjada swojego minimum sprzed choroby. Tymczasem długotrwały niedobór składników odżywczych przyczynia się do rozwoju niedożywienia, które może zaburzać proces leczenia – pogarszać tolerancję zastosowanej terapii, a czasami nawet prowadzić do przesunięcia w czasie pierwotnie planowanych zabiegów, zwiększać ryzyko powikłań pooperacyjnych, wydłużać czas pobytu w szpitalu i pogarszać jakość życia chorego.
Najbardziej naturalne jest żywienie drogą doustną, które jako wsparcie żywieniowe powinno się stosować w pierwszej kolejności. W sytuacji, kiedy żywienie doustne jest niemożliwe (np. na skutek dysfagii bądź problemów związanych z przewodem pokarmowym), leczenie warto wspomóc poprzez wdrożenie żywienia dojelitowego (więcej o nim przeczytasz tutaj).

Jakie korzyści płyną ze stosowania doustnych preparatów odżywczych?

Do głównych właściwości doustnych preparatów odżywczych należą:

• Są skoncentrowanym źródłem energii i składników odżywczych w małej objętości.
• W większości są gotowe do spożycia, nie wymagają zaawansowanych czynności kulinarnych, a ich płynna forma jest łatwa do spożycia;
• Dostępne są w wielu wariantach smakowych, dzięki czemu pacjenci mogą wybrać ten, który im najbardziej odpowiada.

Bibliografia:

1. Kłęk S., Jankowski M., Kruszewski W.J., Fijuth J., Kapała A., Kabata P., Wysocki P., Krzakowski M., Rutkowski P., Standardy leczenia żywieniowego w onkologii, NOWOTWORY Journal of Oncology 2015, volume 65, number 4, 320–337
2. Wiśniewski D., Leczenie żywieniowe pacjentów onkologicznych, Piel Zdr Publ. 2019;9(2):125–131