Diagnostyka

Regularne badania przesiewowe pozwalają odkryć polipy, zanim nastąpi rozwój raka jelita grubego

Istnieją dwie główne ścieżki prowadzące do poddania się badaniu przesiewowemu w kierunku raka jelita grubego. Pierwsza jest inicjowana przez pacjenta, który zauważa objawy, odwiedza swojego lekarza rodzinnego i otrzymuje skierowanie na badania. Druga ścieżka to badania przesiewowe, które są inicjowane przez system opieki zdrowotnej jako sposób na zdiagnozowanie raka jelita grubego (lub stanu przedrakowego) zanim wystąpią objawy poprzez wykrycie polipów.

Badanie przesiewowe

Rak jelita grubego jest jednym z niewielu nowotworów, którym można zapobiegać poprzez badania przesiewowe. Jest on również wysoce wyleczalny, jeśli zostanie zdiagnozowany we wczesnym stadium. Wiele krajów w Europie posiada krajowe programy badań przesiewowych, najczęściej dla osób w wieku 50-74 lat. W Polsce funkcjonuje Program Badań Przesiewowych, który obejmuje osoby między  55 a 64 rokiem życia. Program ma na celu wykrycie zmian potencjalnie wyleczalnych. W tym wieku 25 % osób ma polipy, a 5 % jest zagrożonych rozwojem raka. Udział w badaniu mogą wziąć osoby, które otrzymały zaproszenie na kolonoskopię. Przeciwwskazaniem do wykonania kolonoskopii przesiewowej jest zawał serca przebyty w ciągu ostatnich 3 miesięcy, ostra niewydolność krążeniowa lub oddechowa oraz ostra choroba zapalna jelit. Zaproszenie nie może być przekazane innej osobie.  Zaproszenie zawiera proponowaną datę badania. Istnieje możliwość zmiany terminu. Z badania można zrezygnować w dowolnym momencie.

Jeśli nie otrzymałaś/eś zaproszenia, ale chciałabyś/byś poddać się badaniu profilaktycznemu a masz między 50 – 65 rokiem życia, i nie masz objawów takich jak krwawienie z przewodu pokarmowego, biegunka lub zaparcie, które pojawiło się w ciągu ostatnich kilku miesięcy, a którego przyczyna nie jest znana, a także chudnięcie lub anemia bez znanej przyczyny, możesz zgłosić się na badanie sam. Poza tym na badania mogą zgłosić się osoby w wieku 40-49 lat bez objawów raka jelita grubego, które miały w rodzinie przynajmniej jednego krewnego pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo, dzieci) z rakiem jelita grubego.

Kolonoskopię mogą wykonać także osoby w wieku 25-49 lat z rodziny z zespołem Lyncha, który musi być potwierdzony badaniem genetycznym. A także osoby w wieku 20-49 lat pochodzące z rodziny z zespołem polipowatości rodzinnej gruczolakowatej – FAP, również potwierdzone badaniem genetycznym.

Kolonoskopię wykonuje się raz na 10 lat. Już niedługo będzie można w Polsce wykonać w ramach badań przesiewowych test FIT czyli czuły test na krew utajoną w kale. Jeśli wynik jest pozytywny, konieczna jest kolonoskopia wykonana w ciągu miesiąca od badania. Test FIT wykonuje się co roku lub raz na dwa lata.

Czego szukamy w badaniach przesiewowych?

Większość nowotworów jelita grubego rozpoczyna się jako małe narośla na ścianie jelita – polipy lub gruczolaki jelita grubego. Są one zazwyczaj łagodne (nieszkodliwe), ale niektóre z nich z czasem przekształcają się w raka (złośliwe).

Znalezienie i usunięcie polipów może zapobiec rakowi jelita grubego, a rak jelita grubego jest ogólnie bardziej uleczalny i łatwiejszy do leczenia, gdy jest zdiagnozowany wcześnie, zanim zdążył się rozprzestrzenić. Dlatego właśnie badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego są tak ważne i każdy powyżej 50. roku życia powinien się im poddać, nawet jeśli czuje się całkowicie zdrowy.

Kolonoskopia

Zostaniesz poinformowany, jak przygotować się do kolonoskopii, ale prawdopodobnie będzie to wymagało spożywania prostych pokarmów i przyjmowania specjalnego preparatu w postaci leków w celu oczyszczenia jelit dzień lub dwa wcześniej.

Podczas kolonoskopii długa, giętka rurka (kolonoskop), wyposażona w światło i małą kamerę wideo na końcu, jest wprowadzana do odbytu, a następnie do odbytnicy i okrężnicy.

Może zostać wpompowane powietrze w celu otwarcia okrężnicy, aby lepiej się jej przyjrzeć. Lekarz może również pobrać próbki tkanki (biopsja) lub usunąć polipy lub inne obszary nieprawidłowej tkanki.

Kolonoskopia trwa zazwyczaj od 30 do 60 minut. Wprowadzenie kolonoskopu jest odczuwalne, ale nie powinno być bolesne. Jeśli podczas zabiegu wpompowywane jest powietrze, możesz odczuwać potrzebę wypróżnienia, ale również ten element badania nie powinien być bolesny. Przed zabiegiem może zostać zaoferowany środek przeciwbólowy lub uspokajający. Po zabiegu możesz odczuwać wzdęcia lub zauważyć krew w stolcu. Jest to całkowicie normalne.

Co dalej?

Jeśli lekarz znajdzie jakiekolwiek polipy lub nieprawidłową tkankę w okrężnicy, zostaną one wysłane do laboratorium do analizy w celu określenia, czy są one rakowe, przedrakowe lub nierakowe .

Częstotliwość kolonoskopii: Zależy od ryzyka i wyników poprzednich badań. Zazwyczaj odbywa się ono co pięć do dziesięciu lat.

Elastyczna sigmoidoskopia

Elastyczna sigmoidoskopia jest podobna do kolonoskopii, ale podczas gdy kolonoskopia bada całą okrężnicę, sigmoidoskopia obejmuje tylko dolną część okrężnicy, zwaną esicą, jak również odbytnicę.

Co się z tym wiąże?

Doświadczenie jest bardzo podobne do kolonoskopii (patrz szczegóły powyżej), ale nieco mniej inwazyjne, ponieważ rurka (w tym przypadku nazywana sigmoidoskopem) nie sięga tak daleko w głąb okrężnicy (jest wprowadzana do odbytnicy i esicy).

Badanie metodą elastycznej sigmoidoskopii trwa zazwyczaj około 15 minut.

Co dalej?

Jeśli zostanie wykryty polip przedrakowy lub rak, konieczne będzie wykonanie kolonoskopii w późniejszym terminie w celu zbadania pozostałej części jelita grubego.

Kolonografia CT (tomografia komputerowa)/wirtualna kolonoskopia

Kolonografia CT lub wirtualna kolonoskopia wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie i komputery do wykonywania dwu- lub trójwymiarowych obrazów okrężnicy i odbytnicy.

Co się z tym wiąże?

Podobnie jak w przypadku kolonoskopii, przed wykonaniem kolonografii CT pacjent może zostać poproszony o spożywanie prostych pokarmów i przyjęcie preparatu na jelita przed badaniem, aby upewnić się, że jelita są puste.

Podczas zabiegu cienka elastyczna rurka jest umieszczana w odbycie, a jelito jest rozszerzane przy użyciu gazu. Następnie wykonuje się tomografię komputerową z kilku różnych punktów widzenia.

Sam skaner CT jest dużym metalowym obiektem, w kształcie pierścienia. W środku znajduje się miejsce, w którym można się położyć, a pacjent zostaje poproszony o pozostanie w bezruchu podczas przechodzenia przez otwór skanera. Badanie jest bezbolesne, ale pacjent może odczuwać dyskomfort. Jeśli cierpisz na klaustrofobię, zgłoś to lekarzowi. W takim przypadku należy poinformować o tym lekarza.

Co dalej?

Polipy nie mogą być usunięte podczas tego procesu przesiewowego, co oznacza, że jeśli wynik badania będzie pozytywny, konieczna będzie kolonoskopia uzupełniająca.

Endoskopia kapsułkowa

Endoskopia kapsułkowa wykorzystuje kapsułkę wielkości witaminy, zawierającą maleńką bezprzewodową kamerę, którą połyka się w celu wykonania zdjęć przewodu pokarmowego.

Podobnie jak w przypadku innych procedur, konieczne będzie zażycie preparatu ułatwiającego opróżnienie jelit. Test ten nie jest powszechnie dostępny i jak dotąd nie udowodniono, że jest tak samo skuteczny w wykrywaniu polipów i raka jak kolonoskopia.